گوسفند دام سبکی می باشد که منبع تولید شیر و لبنیات است. شیر و لبنیات در سبد غذایی انسان ها لازم و ضروری است. مصرف شیر و لبنیات بسیار اهمیت دارد چرا که از بسیاری از امراض مهم جلوگیری می کند. شیر و لبنیات از ابتلا به پوکی استخوان بخصوص در بانوان جلوگیری کرده و سبب استحکام استخوان در کودکان می شود و رشد کودکان را با خود به دنبال دارد. شیر و لبنیات در جلوگیری از ابتلا به سرطان، فشار خون و بیماری های قلبی و عروقی بسیار موثر است.
شیر و لبنیات از دام های سبک چون گوسفند و بز و دام های سنگین چون گاو به روش سنتی و صنعتی تامین می شود و شیردوشی یا با دست انجام می شود یا با استفاده از شیردوش.
شیر گوسفند دارای ویتامین های A-B-E- کلسیم، فسفر، پتاسیم و منیزیم است، شیر گوسفند دارای اسید های چرب با زنجیره ی کوتاه و متوسطی می باشد از این رو مصرف شیر گوسفندی بر سطح کلسترول افراد تاثیر کمی دارد. طبق تحقیقاتی که در آلمان انجام شده است شیر گوسفندی دارای اسید لینولئیک مزدوج است که یک چربی ضد سرطانی و به نوعی کاهنده چربی می باشد. گلبول های چربی شیر گوسفندی کوچکتر از گلبول های شیر گاوی است از این رو شیر گوسفندی راحت تر هضم می شود.
برخی دامداران گوسفندان را برای تولید گوشت و پشم نگهداری می کنند و برخی دیگر از دامداران گوسفندان را برای تولید شیر پرورش می دهند. گاهی بنا به دلایلی شیر در گوسفندان کم می شود که در این مقاله به تعدادی از این دلایل اشاره می شود.
دلایل کم شیر دهی گوسفندان
کم شدن تغذیه و مصرف آب در گوسفندان
مهم ترین دلایل کم شدن شیر در گوسفندان مربوط به تغذیه آن ها می شود. معمولا در دوران آبستنی و شیردهی باید تغذیه ی گوسفندان بیشتر از سایر دوره ها باشد. اگر حجم غذای دام و افزودنی ها برای آن ها کم باشد و یا متناسب با دوران شیردهی گوسفند نباشد حجم شیر تولیدی در گوسفند کاهش می یابد.
غذای گوسفندان شیری باید متشکل از انواع خوراک هایی چون علوفه، کنجاله غلات، دانه ها و علوفه تازه باشد. در کنار تغذیه ی کافی گوسفند، مصرف آب هم بسیار اهمیت دارد چرا که بخش زیادی از شیر را آب تشکیل داده است. کمبود مصرف آب در گوسفندان اثر منفی بر تولید شیر در آن ها خواهد داشت. پس حتما به خوراک و آب در گوسفندان باید توجه شود چرا تغذیه و آب بسیار بر روی تولید شیر در گوسفندان موثر است.
بررسی پستان گوسفندان
قبل از دوشیدن شیر باید پستان گوسفندان و حتی بز و میش را بررسی کنیم تا دچار زخم و عفونت و…. نباشد. اگر پستان گوسفندان به اندازه کافی رشد نکرده باشد تولید شیر در گوسفندان بسیار کم است. اگر پستان گوسفند ورم کرده باشد این کم شدن شیر می تواند به دلیل همین ورم باشد از این رو باید علت را جویا شد و در جهت درمان آن قدم برداشت.
بیماری و انگل های داخلی
انگل ها از جمله موجودات مضر برای دام های زنده علی الخصوص گوسفندان هستند. انگل یا در درون بدن یا بر روی پوست دام زنده زندگی می کند و غذای خود را از بدن دام تهیه می نماید و اینگونه بیماری های مختلفی را در دام سبب می شوند از جمله بیماری های کم خونی، کاهش وزن، رشد غیر عادی، کاهش کیفیت شیر و پشم و اسهال در دام ایجاد می کنند.
انگل های داخلی در گوسفندان تنیای روده، کپک و انگل قزل قورت می باشند و انگل هایی که بر روی پوست گوسفند زندگی می کنند کنه، جرب و شپش است که این نوع انگل ها در دام ایجاد خارش های پوستی می کنند و با مکیدن خون گوسفند سبب کاهش وزن در گوسفند خواهند شد.
مسمومیت گوسفندان
مسمومیت در گوسفندان هم باعث کاهش شیردهی در گوسفندان می شود که این مسمویت می تواند ناشی از مسمومیت دارویی باشد که به صورت عمدی یا سهوی به گوسفند دارویی تزریق می شود. مصرف بیش از اندازه آمونیاک هم می تواند در گوسفندان سببب ایجاد مسمومیت شود. افزایش غلطت نمک سبب مسمومیت دستگاه عصبی، اسهال خونی، کوری در گوسفند می شود، سمپاشی های غیر اصولی و غیر استاندارد باعث مسمومیت های تنفسی در دام می شود. همه این مسمومیت ها سبب کاهش شیردهی در گوسفندان خواهد شد. عواملی چون سن، سلامت قبلی دام، تغذیه مناسب دام قبل از مسمومیت هم بر تاثیر مسمومیت در دام اثر گذار است.
نقش هورمون ها در میزان تولید شیر گوسفند
اگر توازن هورمون ها در گوسفند به هم بریزد در روند تولید شیر گوسفند اختلال ایجاد می شود. در برخی موارد هورمون رشد به گوسفند تزریق می شود و یا برای زایمان راحت دام به دام هورمون اکسی توسین زده می شود که باعث خروج شیر از پستان خواهد شد که این اختلال هورمونی کاهش شیردهی را به دنبال دارد.
تامین ویتامین ها و املاح مهم برای گوسفندان
دام ها نیز مانند انسان ها برای حفظ سلامتی خود نیاز به ترکیبات مغذی دارند. املاح معدنی به صورت آجرهایی تولید می شوند که دام با لیسیدن آن ها نیاز بدن خود را تامین می کند. این آجر ها دارای کلسیم وفسفر و … هستند. استفاده از قرص های تقویتی یا افزودنی های خوراکی که به غذای دام اضافه می شود سبب می گردد تا دام کمتر به بیماری های متفاوت مبتلا گردد. با خوراک تازه هم می توانید املاح مورد نیاز بدن گوسفند را تامین کنید.
کمبود شدید ویتامین A باعث سقط و مرده زایی و حتی کاهش قدرت باروی در دام می شود. کمبود این ویتامین کاهش شدید شیردهی را به دنبال دارد. پس هرچه تغذیه ی دام غنی تر و کامل تر باشد فرآیند شیردهی در دام بسیار قوی تر و کارآ تر خواهد بود. ذرت، کنجاله،سویا و علوفه تازه در هر فصل افزایش شیر گوسفندان را سبب می شود.
روشدهای شیردوشی گوسفندان
دو روش شیردوشی در گوسفندان وجود دارد، یکی روش سنتی یا همان دستی است و دیگری روش استفاده از شیردوش می باشد. باید توجه داشته باشید که کدام روش نتیجه بهتری در میزان تولید شیر گوسفند دارد که برای این کار توصیه می شود که با توجه به نژاد گوسفند خود از یک دامپزشک برای نحوه ی شیردوشی آن کمک بگیرید تا بازدهی بالایی در شیردوشی داشته باشید.
توجه داشته باشید که قبل از شیردوشی حتما دست ها و پستان گوسفند ضدعفونی باشد و حتی اگر با شیردوش قرار است که کار شیردوشی صورت گیرد حتما باید دستگاه شیردوشی ضد عفونی باشد.
راه کار برای افزایش تولید شیر در گوسفندان
- تهیه ی تغذیه کامل و غنی برای گوسفندان آبستن
- استفاده از مکمل ها و ویتامین ها البته با نظر و تجویز دامپزشک
- انتخاب نژاد های شیری سازگار با آب و هوای منطقه مورد نظر
- چکاب دوره ای گوسفندان برای اطمینان از سلامت آن ها
- بررسی محل نگهداری گوسفندان در بازه های زمانی مختلف (از لحاظ بهداشت، رطوبت ، گرما و سرما)