در دنیای پر پیچ و خم پروژه‌های عمرانی، برآورد دقیق هزینه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همانند یک نقشه راه، داشتن برآوردی صحیح به شما کمک می‌کند تا با دیدی روشن‌تر گام برداشته و از مواجهه با مشکلات مالی در میانه‌ی مسیر جلوگیری کنید. یکی از ابزارهای کلیدی برای دستیابی به این هدف، استفاده از «فهرست بها» است. اما فهرست بها چیست و چه کاربردی در پروژه‌های عمرانی دارد؟ در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به صورت جامع به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
فهرست بها چیست؟
فهرست بها سندی است که شامل جزئیات هزینه‌های اجرای انواع فعالیت‌های مرتبط با ساخت و ساز می‌شود. این فهرست به نوعی شبیه به یک لیست قیمت است که در آن، بهای واحد هر قلم کار یا مصالح مورد نیاز برای یک پروژه عمرانی، بر اساس معیارهایی مانند نوع مصالح، دستمزد نیروی انسانی و هزینه‌های جانبی، مشخص شده است. فهرست بها هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه کشور بر اساس نرخ تورم و شرایط بازار به‌روزرسانی می‌شود.
انواع فهرست بها
فهرست‌های بها بر اساس حوزه‌ی کاربرد به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از مهم‌ترین انواع فهرست بها عبارتند از:
- فهرست بهای ابنیه: این فهرست شامل هزینه‌های اجرای عملیات ساختمانی مانند سفت‌کاری، نازک‌کاری، نصب تاسیسات و … است.
- فهرست بهای راه و ترابری: این فهرست به برآورد هزینه‌های مربوط به ساخت جاده، پل، تونل و سایر زیرساخت‌های حمل و نقلی اختصاص دارد.
- فهرست بهای تاسیسات مکانیکی: در این فهرست، جزئیات هزینه‌های اجرای سیستم‌های گرمایش، سرمایش، تهویه مطبوع، آبرسانی و فاضلاب آورده شده است.
- فهرست بهای تاسیسات برقی: این فهرست شامل هزینه‌های مربوط به کابل‌کشی، نصب تجهیزات برق‌رسانی، سیستم‌های روشنایی و … است.
پیشنهاد:
- دانلود فهرست بهای 1403 ( https://www.pjmi.ir/fehrestbaha-1403-pdf/ )
- دانلود رایگان اکسل فهرست بهای 1403 ( https://www.pjmi.ir/excel-fehrestbaha-1403/ )
ضرورت استفاده از فهرست بها
استفاده از فهرست بها در پروژه‌های عمرانی، مزایای متعددی به همراه دارد. برخی از مهم‌ترین دلایل استفاده از فهرست بها عبارتند از:
- کنترل و مدیریت هزینه‌ها: فهرست بها به شما این امکان را می‌دهد تا از همان مراحل ابتدایی پروژه، هزینه‌ی اجرای هر بخش را برآورد کرده و با تخصیص بودجه‌ای منطقی، از بروز مشکلات مالی در آینده جلوگیری کنید.
- سهولت در برآورد مالی پروژه: با استفاده از فهرست بها، دیگر نیازی به صرف زمان و انرژی برای استعلام قیمت تک تک اقلام و خدمات مورد نیاز پروژه نیست. فهرست بها، فرآیند برآورد مالی را ساده و سریع می‌کند.
- ایجاد شفافیت و عدالت در مناقصات: فهرست بها به عنوان یک استاندارد قيمتی واحد، زمینه‌ی رقابت سالم را در مناقصات پروژه‌های عمرانی فراهم می‌کند. پیمانکاران با تکیه بر فهرست بها، می‌توانند پیشنهادهای خود را بر اساس یک مبنای مشخص ارائه دهند
اجزای تشکیل‌دهنده فهرست بها
هر ردیف در فهرست بها شامل اطلاعات زیر است:
- ردیف: به هر قلم کار یا مصالح در فهرست بها، یک کد عددی به نام ردیف اختصاص داده می‌شود.
- شرح: توضیح مختصری از نوع کار یا مصالح، در این بخش ارائه می‌شود.
- واحد: واحد سنجش هر قلم کار یا مصالح، در این قسمت مشخص می‌شود.
- بهای واحد: قیمتی که برای هر واحد از کار یا مصالح در نظر گرفته شده است، در این بخش قید می‌شود.
نحوه استفاده از فهرست بها
برای استفاده از فهرست بها، مراحل زیر را دنبال کنید:
- انتخاب فهرست بهای مناسب: با توجه به نوع پروژه، باید فهرست بهای مرتبط را انتخاب کنید. به عنوان مثال، برای برآورد هزینه‌های ساخت یک ساختمان مسکونی، باید از فهرست بهای ابنیه استفاده کنید.
- برآورد مقادیر کار: مقدار هر کدام از اقلام کار یا مصالح مورد نیاز پروژه را باید به دقت برآورد کنید. این کار معمولاً توسط مهندسان متره و برآورد انجام می‌شود.
- محاسبه هزینه کل پروژه: با ضرب بهای واحد هر قلم کار یا مصالح در مقدار آن، می‌توانید هزینه کل هر ردیف را به دست آورید. مجموع هزینه‌های تمام ردیف‌ها، هزینه‌ی کل پروژه را تشکیل می‌دهد.
مزایای استفاده از فهرست بها
استفاده از فهرست بها در پروژه‌های عمرانی، مزایای متعددی به همراه دارد. برخی از مهم‌ترین این مزایا عبارتند از:
- دقت بالای برآورد هزینه: فهرست بها به دلیل به‌روزرسانی سالانه و استناد به معیارهای دقیق، مبنای قابل اعتمادی برای برآورد هزینه‌ها ارائه می‌دهد.
- کاهش ریسک مالی پروژه: با استفاده از فهرست بها، می‌توانید پیش‌بینی دقیق‌تری از هزینه‌ی نهایی پروژه داشته باشید و از بروز مشکلات مالی در طول اجرای پروژه جلوگیری کنید.
- سهولت در مقایسه قیمت‌ها: فهرست بها به شما این امکان را می‌دهد تا به راحتی قیمت‌های پیشنهادی پیمانکاران مختلف را با یکدیگر مقایسه کنید.
- صرفه‌جویی در زمان: استفاده از فهرست بها، فرآیند برآورد و مقایسه قیمت‌ها را تسریع می‌بخشد و در نتیجه، در زمان شما صرفه‌جویی می‌شود.
معایب استفاده از فهرست بها
در کنار مزایای متعدد، استفاده از فهرست بها معایبی نیز دارد. برخی از مهم‌ترین این معایب عبارتند از:
- عدم انطباق کامل با شرایط خاص پروژه: فهرست بها به صورت کلی تدوین می‌شود و ممکن است در برخی موارد، با شرایط خاص یک پروژه تطابق کامل نداشته باشد.
- تغییرات قیمتی بازار: در بازه‌های زمانی کوتاه، ممکن است شاهد نوسانات قیمتی در بازار باشیم که در فهرست بها لحاظ نشده باشد.
نرم افزارهای مرتبط با فهرست بها
برای سهولت در کار با فهرست بها، نرم افزارهای متعددی طراحی شده است. این نرم افزارها به شما کمک می‌کنند تا به سرعت و به آسانی، فهرست بهای مورد نظر خود را پیدا کنید، مقادیر کار را برآورد کرده و هزینه کل پروژه را محاسبه کنید.
نکات مهم در استفاده از فهرست بها
- به‌روزرسانی فهرست بها: قبل از استفاده از فهرست بها، حتماً از به‌روز بودن آن اطمینان حاصل کنید.
- دقت در انتخاب ردیف: هنگام انتخاب ردیف‌های فهرست بها، دقت کنید که شرح هر ردیف با کار یا مصالح مورد نظر شما مطابقت داشته باشد.
- محاسبه دقیق مقادیر کار: دقت در برآورد مقادیر کار، نقش کلیدی در صحت محاسبه هزینه کل پروژه دارد.
- استفاده از نرم افزارهای مرتبط: استفاده از نرم افزارهای مرتبط با فهرست بها، می‌تواند فرآیند کار را تسهیل و تسریع بخشد.
نتیجه گیری
فهرست بها ابزاری کاربردی و ضروری برای برآورد هزینه‌های پروژه‌های عمرانی است. استفاده از این ابزار، مزایای متعددی مانند کنترل هزینه‌ها، سهولت در برآورد مالی، شفافیت و عدالت در مناقصات و … به همراه دارد. با وجود برخی معایب جزئی، استفاده از فهرست بها به شما کمک می‌کند تا پروژه‌های خود را با برنامه‌ریزی دقیق و اقتصادی به سرانجام برسانید.
سوالات متداول در مورد فهرست بها
1. آیا فهرست بها برای همه پروژه‌های عمرانی الزامی است؟
استفاده از فهرست بها در پروژه‌های دولتی و عمومی الزامی است.
2. از کجا می‌توان فهرست بهای به‌روز را تهیه کرد؟
فهرست بهای به‌روز را می‌توانید از وب‌سایت سازمان برنامه و بودجه کشور یا سایر مراجع قانونی ذی‌صلاح تهیه کنید.
3. چه نرم افزارهایی برای کار با فهرست بها وجود دارند؟
نرم افزارهای متعددی برای کار با فهرست بها طراحی شده‌اند که از جمله می‌توان به نرم افزارهای متره و برآورد مانند «پیمان»، «مترور» و «اتوکد» اشاره کرد.
4. در صورت مغایرت فهرست بها با شرایط خاص پروژه چه باید کرد؟
در این موارد، پیمانکار و کارفرما می‌توانند با توافق یکدیگر، نسبت به تعدیل فهرست بها اقدام کنند. این تعدیل باید بر اساس مستندات و با لحاظ کردن شرایط خاص پروژه انجام شود.
5. آیا استفاده از فهرست بها در پروژه‌های خصوصی نیز مفید است؟
استفاده از فهرست بها در پروژه‌های خصوصی نیز می‌تواند مفید باشد. این کار به طرفین قرارداد (کارفرما و پیمانکار) کمک می‌کند تا با دیدی روشن‌تر نسبت به هزینه‌های پروژه، اقدام به عقد قرارداد کنند.
منبع: پورتال جامع مهندسین ایران ( https://www.pjmi.ir/ )