کلا معده نشخوارکنندگان از جمله گوسفند شامل بخش های شیردان، شکمبه، هزارلا و نگاری است. بخش شکمبه بخش غیر غده ای و شیردان قسمت غده ای را در معده گوسفند تشکیل می دهد. در مورد این دو بخش این نظریه وجود دارد که شکمبه از رشد مرحله به مرحله مری و شیردان از معده اولیه شکل گرفته است.
شکمبه در قسمت چپ شکم دام و اولین اندام گوارشی می باشد. شکمبه بزرگترین مخزن معده می باشد که 50 تا 60 درصد از کل دستگاه گوارش را به خود اختصاص داده است. شکمبه گوسفند علاوه بر اینکه محلی برای ذخیره سازی می باشد مخزنی برای تخمیر نیز به حساب می آید چرا که محیط شکمبه محیط مناسبی برای رشد میکروب هاست و این میکروب ها عمل هضم و یا تخمیر مواد غذایی را بر عهده دارند و اینگونه اسید های چرب فرار را می سازند که منبع انرژی نشخوار کنندگان است. در شکمبه ویتامین های B و K و اسید های آمینه به وسیله همین میکروب ها ساخته و تولید می شود.
تغییر اصلی شکمبه و شیردان
در هفته های اولیه ای که بره تازه متولد شده است، همه ی نیاز های تغذیه ای از طریق شیر مادر یا همان آغوز تامین می شود. بعد از گذشت چهار هفته شیر گوسفند مادر کم می شود و بره ها برای سیر شدن به سراغ منابعی غیر از شیر مادر می روند. در هفته اول تولد بره، قسمت عمده معده دام را شیردان تشکیل داده است چرا که دام تنها از شیر مادر تغذیه می کند و در زمان نزدیک به مرحله از شیر گرفته شدن، معده گوسفند تغییرات اساسی می کند و اینگونه حجم شیردان کم شده و شکمبه گوسفند بزرگتر می شود تا جایی که در هفته دوازدهم به بعد از تولد، شکمبه 65 درصد از معده را به خود اختصاص می دهد و بر تعداد میکروب ها و باکتری های مفید شکمبه افزوده می شود. این میکروب ها و باکتری ها در جریان بلع و هضم گوسفند نقش بسیار موثری خواهند داشت. دامپروران با کنترل تغذیه و جیره ی خوراک دام، بر رشد و حجم شکمبه تاثیر می گذارند به گونه ای که در دوران بلوغ که رشد شکمبه کامل شد، 80 درصد حجم معده گوسفند را شکمبه تشکیل داده است و حجم نگاری تغییری نداشته و حجم شیردان هم از 60 درصد در هفته اول به 8 درصد در دوران بلوغ کاهش پیدا می کند و هزارلا هم قبل از دوران بلوغ حجم 10 درصدی معده را داشته و در دوران بلوغ این حجم به 7 درصد تغییر پیدا می کند.
اعضای معده گوسفند
معده گوسفندان از چهار بخش تشکیل شده است:
شکمبه
اولین اندام گوارشی در نشخوارکنندگانی چون گوسفند، شکمبه است که در قسمت چپ شکم گوسفند قرار دارد و بزرگترین مخزن در معده به حساب می آید و 50 تا 60 درصد حجم معده را تشکیل می دهد. شکمبه علاوه بر مخزنی بزرگ برای ذخیره سازی مخزنی برای تخمیر هم می باشد.
نگاری
بخش دوم معده گوسفند که در آن غشای مخاطی، سلول های شش ضلعی قرار دارد نگاری نامیده می شود. نگاری وظیفه ی جمع آوری مواد گوارشی کوچک و بردن آنها به درون هزارلا را دارد همچنین اجسام سنگین و متراکمی که گوسفند خورده است را در خود نگه می دارد. مواد بزرگ خورده شده توسط دام برای هضم بیشتر در شکمبه باقی مانده تا تخمیر یابند.
هزارلا
هزارلا قبل از شیردان قرار دارد که ساختار هزارلا به صورت کره ای است که بافت های آن مانند صفحات کتاب کنار هم قرار دارند. هزارلا آب و سایر مواد را از محتویات گوارشی جذب می کند. مواد موجود در هزارلا خشک تر از مواد در دیگر قسمت های معده گوسفند است.
شیردان
شیردان عملکرد گوارشی واقعی را بر عهده دارد از این رو شیردان را معده واقعی گوسفند می نامند. شیردان عملکردی شبیه به معده گوشتخواران دارد چرا که ماهیت غده ای داشته و غذا را به صورت شیمیایی هضم می کند یعنی با ترشح آنزیم ها و اسید ها سبب تجزیه مواد غذایی می شود و این در حالی است که عمل هضم در بخش های دیگر به صورت مکانیکی و تخمیری انجام می شود.
خوراک سیراب شیردان
سیراب شیردان یا سیرابی غذایی پرطرفدار در بین ایرانی هاست که از همین معده گوسفند تهیه می شود و منبع غنی از ویتامین های گروه B است به طوری که خوردن آن برای رفع تهوع زنان بارداد توصیه می شود.
سیراب شیردان خواص و فواید بسیاری دارد از این رو یک منبع درمانی به حساب می آید که در طب سنتی بسیار حائز اهمیت است.
نحوه طبخ سیراب شیردان گوسفندی
به بخش های داخلی معده گوسفند سیراب شیردان می گویند. این بخش اگر پاک نکرده و شسته نشده باشد بوی بسیار بدی می دهد زیرا پر از محتویات معده گوسفند است و قبل از پخت باید به خوبی تمیز و شسته شود. بعد از شسته شدن و سفید شدن سیرابی را باید در قابلمه به همراه پیاز و سیر و ادویه جات و دارچین به همراه کمی آب روی حرارت ملایم بگذارید تا بپزد، در آخر که پخت کمی کشک یا آبلیمو به آن بزنید و میل نمایید.
فواید کلی سیراب شیردان
سیراب شیردان منبع غنی از ویتامین ها می باشد. نوع و میزان پروتیین آن مانند گوشت قرمز و گوشت مرغ است و اینگونه می تواند پروتئین های مورد نیاز بدن برای عضله سازی و ساخت هورمون را تامین می کند. سیرابی کلسترول پایینی دارد و کالری آن هم کم است از این رو این ماده غذایی برای بیماران قلبی و عروقی یا دارای چربی خون بالا بسیار مفید است.
نقش موثر خوردن سیرابی در سلامت پوست و مو
سیرابی حاوی مقادیر بالایی از ویتامین A و B است که این ویتامین ها سلامت پوست و مو را تضمین می کنند. سیرابی نقش بسزایی در درمان ریزش مو دارد و رشد مو ها را تقویت خواهد کرد.
تقویت بدن با استفاده از منابع پروتئینی و ویتامین های سیرابی
سیرابی غذایی غنی از ویتامین ها و مواد پروتئینی و مواد معدنی مورد نیاز بدن است از این رو خوردن سیرابی این واکنش های شیمیایی را تنظیم می کند و موجب بهبود کارایی بیشتر مغز می شود و انرژی بالایی در بدن ایجاد می شود که تقویت عملکرد جسمانی را به دنبال خواهد داشت. به دنبال خوردن سیرابی خصوصا شیردان گوسفندی سیستم ایمنی در بدن بالا رفته و بدن مقاوم تر خواهد بود.
سیرابی به التیام هر چه سریع تر زخم ها کمک می کند چرا که با خوردن سیرابی گلوبول های قرمز بیشتر تولید می شوند و در نتیجه تقویت رشد و ترمیم سریع بافت ها و از بین رفتن عفونت ها را خواهیم داشت.
مصرف سیرابی قوای جنسی و اسپرم سازی را در آقایان تقویت می کند و همچنین سیستم تنفسی را هم قوی کاراتر خواهد کرد. سیرابی به دلیلی ویتامین های غنی که دارد سبب تقویت قدرت بینایی خواهد شد.
تاثیر مصرف سیراب شیردان در درمان بیماری های مختلف
مصرف سیراب شیردان برای درمان کم خونی و مشکلات گوارشی مانند زخم معده و اثنی عشر بسیار توصیه می شود. سیرابی سیستم گوارشی خصوصا معده و روده را تقویت می کند و آن را بهبود می بخشد. سیرابی برای بیماری های عصبی و افسردگی هم توصیه می شود. سیراب شیردان دارای خاصیت ضد سرطانی است و برای کنترل بیماری MS توصیه می شود. سیرابی منبع خوبی برای مبارزه با بیماری های عفون، ویروسی، پوستی و تنفسی در بدن است.
سیراب شیردان و رشد کودک
سیراب شیردان منبع غنی از پروتئین ها و اسید های آمینه ضروری برای رشد کودک و عضله سازی در اوست. سیرابی منبع بالایی از کلسیم را دارد که موجب تقویت رشد در کودک می شود. سیرابی تقویت رشد مو ها، سلامت پوست، عملکرد مغز، تقویت سیستم ایمنی در کودکان را سبب می شود.