به گزارش مجله خبری آلما به نقل از 
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : هنوز چیزهای زیادی درباره‌ی بیماری آلزایمر نمی‌دانیم، اما یکی از ارتباط‌هایی که پژوهشگران با اشتیاق در حال بررسی آن هستند، رابطه‌ی میان خواب ضعیف و پیشرفت بیماری است.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد نشان داد استفاده از قرص‌های خواب می‌تواند تجمع توده‌های سمی پروتئینی را در مایع مغزی‌نخاعی که هر شب مغز را از مواد زائد پاک‌سازی می‌کند، کاهش دهد.
افرادی که در یک کلینیک خواب، به‌مدت دو شب از سوروورکسانت (Suvorexant) — داروی رایجی برای درمان بی‌خوابی — استفاده کردند، کاهش خفیفی در سطح دو پروتئین آمیلوئید بتا و تاو نشان دادند؛ دو پروتئینی که در مغز بیماران آلزایمری تجمع می‌یابند.
این پژوهش کوتاه‌مدت بود و تنها با گروه کوچکی از بزرگسالان سالم انجام شد، اما نتایج — از دانشگاه واشینگتن در سنت‌لوئیس — نشان می‌دهد که میان خواب و نشانگرهای مولکولی آلزایمر ارتباطی مستقیم وجود دارد.
خواب و آلزایمر: پیوندی پیچیده
اختلال در خواب می‌تواند یکی از نخستین نشانه‌های هشداردهنده‌ی آلزایمر باشد که حتی پیش از بروز علائم کلاسیکی مانند کاهش حافظه یا افت عملکرد شناختی ظاهر می‌شود.
در این مرحله، سطح پروتئین آمیلوئید بتا در مغز معمولاً در بالاترین حد خود قرار دارد و توده‌هایی به نام «پلاک» تشکیل می‌دهد که مسیرهای ارتباطی نورون‌ها را مسدود می‌کند.
پژوهشگران معتقدند بهبود خواب می‌تواند یکی از راه‌های مقابله با آلزایمر باشد، چراکه در طول خواب عمیق، مغز خود را از پروتئین‌های اضافی و دیگر مواد زائد روزانه پاک می‌کند.
با این حال، دکتر برندن لوسی، عصب‌شناس و مدیر مرکز پزشکی خواب دانشگاه واشینگتن، هشدار می‌دهد:
«هنوز خیلی زود است که افراد نگران آلزایمر، شروع به مصرف هر شب سوروورکسانت کنند. این نتایج تنها یک گام اولیه است.»
جزئیات مطالعه
این پژوهش فقط طی دو شب انجام شد و شامل ۳۸ داوطلب میانسال بود که هیچ نشانه‌ای از زوال شناختی یا اختلال خواب نداشتند.
البته استفاده‌ی طولانی‌مدت از قرص‌های خواب راه‌حل ایده‌آلی برای کم‌خوابی نیست، زیرا خطر وابستگی دارویی بالاست.
افزون بر این، قرص‌های خواب اغلب موجب خواب‌های سطحی‌تر می‌شوند، در حالی‌که تحقیقات قبلی نشان داده‌اند کاهش خواب عمیق با افزایش سطح پروتئین‌های تاو و آمیلوئید بتا ارتباط دارد.
در این پژوهش جدید، محققان می‌خواستند بدانند آیا استفاده از قرص خواب می‌تواند سطح این پروتئین‌ها را در مایع مغزی‌نخاعی (CSF) که مغز و نخاع را احاطه کرده، کاهش دهد یا نه.
تحقیقات گذشته نشان داده بود که حتی فقط یک شب خواب آشفته می‌تواند سطح آمیلوئید بتا را بالا ببرد.
برای آزمایش، گروهی از داوطلبان ۴۵ تا ۶۵ ساله یک ساعت پس از برداشت نمونه‌ی اولیه از مایع مغزی‌نخاعی، یکی از سه گزینه را دریافت کردند:
• دوز پایین سوروورکسانت
• دوز بالای سوروورکسانت
• یا دارونما (قرص بی‌اثر).
سپس، به‌مدت ۳۶ ساعت، هر دو ساعت یک‌بار از آن‌ها نمونه‌گیری شد تا تغییر سطح پروتئین‌ها بررسی شود.
یافته‌های کلیدی
با اینکه تفاوت محسوسی در کیفیت خواب میان گروه‌ها دیده نشد، اما کسانی که دوز معمول داروی سوروورکسانت را دریافت کرده بودند، کاهشی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصدی در غلظت آمیلوئید بتا نشان دادند.
دوز بالاتر دارو نیز به‌طور موقت سطح نوع خاصی از تاو فسفریله‌شده (hyperphosphorylated tau) را — که با مرگ سلول‌های عصبی و تشکیل درهم‌تنیدگی‌های تاو مرتبط است — کاهش داد.
اما این اثر تنها در برخی اشکال تاو دیده شد و سطح آن ظرف ۲۴ ساعت پس از مصرف دارو دوباره افزایش یافت.
دکتر لوسی توضیح می‌دهد:
«اگر بتوانیم فسفریلاسیون تاو را کاهش دهیم، احتمالاً تشکیل گره‌های تاو و مرگ نورونی نیز کمتر می‌شود.»
او امیدوار است پژوهش‌های آینده روی افراد مسن‌تر و در دوره‌های طولانی‌تر بتوانند تأثیر ماندگار داروهای خواب بر سطح پروتئین‌ها را بررسی کنند — البته در کنار ارزیابی خطرات احتمالی.
هنوز پاسخ قطعی در کار نیست
البته همه‌ی این یافته‌ها به فرضیه‌ای متکی است که توده‌های غیرطبیعی پروتئینی علت اصلی آلزایمر هستند — فرضیه‌ای که در سال‌های اخیر زیر سؤال رفته است، چراکه دهه‌ها تلاش برای کاهش سطح آمیلوئید هنوز به درمانی مؤثر منجر نشده است.
به بیان دیگر، قرص‌های خواب ممکن است به برخی افراد کمک کنند تا خواب بهتری داشته باشند، اما استفاده از آن‌ها به‌عنوان درمان پیشگیرانه‌ی آلزایمر هنوز دیدگاهی مبهم و اثبات‌نشده است.
با این حال، شواهد روزافزونی وجود دارد که اختلالات خواب را با آلزایمر مرتبط می‌دانند — بیماری‌ای که هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد.
به گفته‌ی لوسی، بهبود بهداشت خواب و درمان مشکلاتی مانند وقفه‌ی تنفسی در خواب (آپنه)، راهکارهایی منطقی برای حفظ سلامت مغز در هر سنی هستند.
او در پایان می‌گوید:
«من امیدوارم روزی بتوانیم داروهایی بسازیم که از ارتباط میان خواب و آلزایمر برای جلوگیری از زوال شناختی بهره بگیرند، اما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم.»