گفته می شود بیش از 70 درصد عسل های موجود در بازار ایران تقلبی هستند. این محصولات که به عنوان عسل به فروش می‌رسند در واقع ترکیبی از شکر یا شربت های شیرین کننده صنعتی همراه با افزودنیهای مضر هستند. با توجه به تنوع روش های تولید عسل تقلبی تشخیص عسل طبیعی از نمونه های تقلبی بسیار دشوار شده است.
فریبکاری در تولید عسل با استفاده از روش های پیچیده و افزودن موادی که خواص فیزیکی و شیمیایی عسل را تقلید می‌کنند صورت می‌گیرد. این امر باعث می‌شود که حتی متخصصان نیز در تشخیص عسل اصل با چالش مواجه شوند. این دشواری تا جایی پیش رفته که حتی در مسابقات جهانی بهترین عسل نیز امکان تشخیص عسل های تقلبی وجود ندارد و به همین دلیل جایزه بهترین عسل دنیا از سال 2025 حذف شده است.
عسل تقلبی چیست؟
عسل تقلبی به محصولی گفته می شود که از شربت های قندی ارزان قیمت مانند شربت ذرت تولید شده و برای شباهت بیشتر به عسل طبیعی رنگدانه و طعم دهنده های مصنوعی به آن اضافه می گردد. این نوع عسل ظاهر و طعمی مشابه عسل طبیعی دارد اما خواص و ارزش غذایی آن را دارا نیست.
انواع عسل تقلبی و روش های تقلب در تولید عسل
تقلب در تولید عسل به روش های مختلفی انجام می شود و متقلبان با مهارت بالایی سعی در شبیه سازی عسل طبیعی دارند. به همین دلیل تشخیص عسل تقلبی از عسل طبیعی بسیار دشوار شده است. به طور کلی انواع عسل تقلبی عبارتند از:
عسل کاملا تقلبی
در این روش محصولی کاملا تقلبی با استفاده از شربت های قندی و بدون هیچ گونه دخالت زنبور عسل تولید می شود. این ماده نه تنها فاقد ارزش غذایی است بلکه مصرف آن می تواند برای سلامتی مضر باشد.
عسل طبیعی مخلوط با شربت شیرین کننده صنعتی
در این نوع تقلب عسل طبیعی با مواد قندی و شیرین کننده های صنعتی ارزان قیمت مخلوط می شود. اگرچه این روش نسبت به نوع کاملا تقلبی ضرر کمتری دارد اما ارزش غذایی محصول نهایی به طور قابل توجهی کاهش می یابد.
عسل تغذیه ای یا شکری
در این حالت به جای اینکه زنبورها از شهد گل ها تغذیه کنند توسط زنبورداران با آب و شکر یا شیرین کننده های صنعتی تغذیه می شوند. این نوع عسل حاوی آنزیم های مفیدی است که توسط زنبور به آن اضافه می شود و ضرر آن نسبت به دو نوع قبلی کمتر است با این حال، کیفیت و خواص آن به پای عسل طبیعی که از شهد گل ها به دست آمده نمی رسد.
آیا تغذیه زنبور با شکر همیشه نشانه تقلب است؟
در جواب باید گفت خیر ، تغذیه زنبور عسل با شکر همیشه به معنای تولید عسل تقلبی نیست. این موضوع به فصل و هدف زنبوردار بستگی دارد.
تغذیه زمستانه زنبورها ضرورت یا تقلب؟
در فصل زمستان زنبورداران معمولا عسلی را که زنبورها برای بقای خود ذخیره کرده‌اند برداشت می‌کنند. در این شرایط برای جلوگیری از تلف شدن کلنی زنبورها و تضمین بقای آنها در طول سرما تغذیه با مخلوط آب و شکر به عنوان یک روش رایج و ضروری مطرح می‌شود. پس دیدن زنبورهایی که در زمستان با آب و شکر تغذیه می‌شوند لزوماً نشانه‌ای از تقلب در تولید عسل نیست. این کار به زنبورها کمک می‌کند تا زمستان را پشت سر بگذارند و زنده بمانند.
تغذیه زنبور با شکر در فصول گرم تقلب در تولید عسل
اما وضعیت در فصول گرم سال مانند بهار و تابستان کاملاً متفاوت است. در این زمانها شهد گلها و منابع طبیعی به وفور یافت می‌شوند. اگر زنبوردار در این فصول از آب و شکر برای تغذیه زنبورها استفاده کند هدفش افزایش چشمگیر تولید عسل است. این اقدام منجر به تولید عسل تغذیه ای یا شکری می‌شود که کیفیت پایینتری دارد و نوعی تقلب محسوب می‌گردد. در واقع زنبوردار با این کار شهد طبیعی گلها را با شکر جایگزین کرده و محصولی با ارزش غذایی کمتر تولید می‌کند.
بنابراین برای تشخیص عسل طبیعی و باکیفیت توجه به فصل و نحوه تغذیه زنبورها توسط زنبوردار اهمیت دارد.
عسل تقلبی با موم
زمانی که عسل همراه با موم طبیعی و ساختار شش ضلعی کندو عرضه می شود به طور کلی احتمال طبیعی بودن آن بیشتر است. چرا که ساخت یک کندوی مومی تقلبی کاری دشوار و غیراقتصادی است. با این حال دو روش برای عرضه عسل تقلبی با موم وجود دارد.
تغذیه زنبور با آب و شکر
در این روش زنبورداران به جای اینکه اجازه دهند زنبورها از شهد گل ها تغذیه کنند آنها را با محلول آب و شکر تغذیه می کنند. زنبورها این محلول را مصرف کرده و در حجره های مومی کندو ذخیره می کنند. این کار باعث افزایش چشمگیر تولید عسل می شود. محصول نهایی که به این شیوه به دست می آید عسل تغذیه ای یا شکری نامیده می شود و نوعی عسل تقلبی به شمار می رود چرا که از شهد طبیعی گل ها تولید نشده است.
اضافه کردن عسل تقلبی روی موم طبیعی
در این روش یک قاب موم طبیعی که زنبورها در آن عسل ذخیره کرده اند داخل ظرفی قرار داده می شود و سپس عسل تقلبی روی آن ریخته می شود. در این حالت معمولاً تفاوت طعم بین عسل داخل موم و عسل بیرونی قابل تشخیص است که نشان دهنده اضافه شدن عسل تقلبی به محصول است.
تشخیص عسل طبیعی با موم
به طور خلاصه اگر یک قاب عسل سالم و دست نخورده مشاهده کردید بیشترین تقلب احتمالی که ممکن است در آن رخ داده باشد همان تغذیه زنبور با آب و شکر است. با این حال در مجموع می توان گفت که احتمال تقلب در عسل های دارای موم کمتر است و اغلب می توان آنها را عسل طبیعی قلمداد کرد.
چطور عسل تقلبی را شناسایی کنیم؟
تشخیص عسل تقلبی از عسل طبیعی به دلیل روشهای پیشرفته و حرفه‌ای که متقلبان به کار می‌برند کار آسانی نیست. امروزه برخی عسلهای تقلبی با استانداردهای عسل طبیعی تطابق دارند و به راحتی قابل شناسایی نیستند.
اما به طور کلی روش های تشخیص تقلب در عسل را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد
روشهای سنتی و خانگی تشخیص عسل تقلبی
این روشها معمولاً ساده و در دسترس هستند اما دقت بالایی ندارند و نمی‌توان کاملاً به آنها اعتماد کرد. برای مثال تستهایی مانند حل شدن در آب سرد میزان کشسانی یا حتی تست شعله نمیتوانند با اطمینان کامل طبیعی بودن یا تقلبی بودن عسل را تأیید کنند.
روشهای آزمایشگاهی تشخیص عسل تقلبی
روشهای آزمایشگاهی دقیقتر و قابل اعتمادتر هستند و می‌توانند تقلبهای ساده تر در تولید عسل تقلبی را شناسایی کنند. برخی از این روشها که توسط متخصصان و در آزمایشگاههای مجهز انجام می‌شوند، عبارت‌اند از:
- آنالیز فیزیکوشیمیایی: بررسی ویژگی‌هایی مانند رطوبت، اسیدیته، و میزان HMF (هیدروکسی متیل فورفورال) که نشان‌دهنده حرارت دیدگی یا کهنگی عسل است.
- کالری سنجی روبشی تفاضلی (DSC): این روش تغییرات انرژی در نمونه عسل را بررسی می‌کند و می‌تواند به شناسایی مواد افزودنی کمک کند.
- واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR): برای شناسایی منابع گیاهی عسل و تشخیص افزودنیهای غیرعسلی به کار می‌رود.
- طیف سنجی: شامل روش‌هایی مانند طیف سنجی مادون قرمز (FTIR) که اثر انگشت مولکولی عسل را بررسی می‌کند.
- کروماتوگرافی: برای جداسازی و شناسایی اجزای مختلف عسل و تشخیص مواد شیرین‌کننده خارجی استفاده می‌شود.
- طیف سنجی رامان: این تکنیک اطلاعات دقیقی در مورد ساختار مولکولی عسل ارائه می‌دهد و می‌تواند در تشخیص تقلب مؤثر باشد.
با توجه به پیچیدگی‌های موجود در بازار عسل ایران، توصیه می‌شود برای اطمینان از خرید عسل طبیعی و باکیفیت، از مراکز معتبر و دارای مجوزهای بهداشتی خرید کنید.
منبع : شهدآوران
اگر تجربه استفاده از عسل تقلبی دارید یا روش هایی برای شناسایی عسل تقلبی از عسل طبیعی میشناسید که در این مقاله ذکر نشده مجموعه ی آلما خبر خوشحال خواهد شد تجربیات خود را در بخش نظرات با سایر خوانندگان در میان بگذارید.