امروز : یکشنبه 19 آذر 1402
مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی که دو سال بعد از شیوع ویروس کرونا منتشر شده، مهمترین خطرات پیش روی جهان را خطر تغییرات اقلیمی معرفی کرده، اما وضعیت برای ایران که همزمان با بحران زیست محیطی و بحران‌های سیاسی و اقتصادی سر و کار دارد فرق می‌کند.
این نهاد از بیش از ۱۲ هزار کارشناس خواسته به سوالی درباره ۵ ریسک حیاتی که ۱۲۴ کشور جهان در ده سال آینده با آن مواجهند، پاسخ دهند. از این کارشناسان خواسته شده ریسک‌های نامبرده را بر اساس اولویت از بین فهرستی ۳۵تایی از انواع خطرات پیش رو انتخاب کنند. اولین ریسکی که برای هر یک از کشور‌ها انتخاب شده، در واقع پر تکرار‌ترین خطری بوده که کارشناسان به آن اشاره کرده‌اند و به ترتیب خطرات بعدی هم به همین منوال دسته‌بندی شده‌اند.
در مورد ایران بیشترین خطری که کشور به لحاظ اقتصادی در یک دهه آینده با آن مواجه خواهد بود خطر بیکاری و بحران‌های معیشتی است. به ترتیب مقوله‌های «سرخوردگی فراگیر جوانان»، «رکود طولانی اقتصادی»، «بحران منابع طبیعی» و «از دست دادن تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم» به عنوان خطرات دوم تا پنجم شناسایی شده برای ایران در ده سال آینده ذکر شده‌اند.
در گزارش این مجمع گفته شده همچنان خطر کرونا یکی از مهمترین خطرات پیش روی جهان است. نابرابری در توزیع واکسن و خطرات پیش روی کشور‌ها در مرحله بازپروری اقتصاد کرونا زده در کنار تنش‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی آن یکی از مهمترین ریسک‌های دو سال آتی است.
در میان ۵۲ کشور فقیر جهان که ۲۰ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، تنها ۶ درصد جمعیت واکسینه شده‌اند. تا سال ۲۰۲۴ اقتصاد‌های در حال توسعه از جمله چین ۵.۵ درصد کاهش رشد تولید ناخالص داخلی را نسبت به دوران پیش از کرونا تجربه خواهند کرد در حالی که این کاهش رشد برای کشور‌های توسعه‌یافته تنها تا ۰/۹ درصد پیش‌بینی شده است.
مساله بحران‌های معیشتی و بهداشت روانی از نظر کاشناسانی که مورد سوال مجمع جهانی اقتصاد قرار گرفته‌اند پرتکرار‌ترین معضلات جهان در دو سال آینده بوده‌اند. تنها ۱۶ درصد پاسخ‌دهندگان نسبت به آینده جهان ابراز خوشبینی کرده‌اند و ۱۱ درصد آن‌ها گفته‌اند معتقدند بازگشت جهان به وضعیت قبل از کرونا در دو سال آینده تسریع می‌شود. بیشتر پاسخ دهندگان گفته‌اند انتظار دارند در سه سال آتی جهان دستخوش نوسان‌های مداوم و شگفتی‌های متعددی باشد.
برای پنج سال آینده هم کارشناسان نشانه‌هایی از خطرات اجتماعی و زیست محیطی را شناسایی کرده‌اند. در بازه ۱۰ ساله، اما نگرانی نسبت به بهداشت زمین افزایش یافته است: «خطرات زیست‌محیطی در بلندمدت جدی‌تر خواهد شد و جهان به طور بالقوه در پی اقدامات شکست‌خورده اقلیمی و تغییرات شدید آب و هوا و همچنین از دست رفتن تنوع زیستی با خطرات جدی زیست محیطی روبرو خواهد شد.
از دیگر خطراتی که مجمع جهانی اقتصاد به آن اشاره کرده خطر شکست در حفظ امنیت سایبری و نابرابری دیجیتال در جهان است که به طور کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تهدیدی برای کشور‌های جهان است.
در جدول زیر پر تکرار‌ترین خطراتی که کارشناسان برای ده سال آینده شناسایی کرده‌اند دسته‌بندی شده‌اند. از بین ۱۰ مورد از پر تکرار‌ترین خطرات پیش‌بینی شده، ۵ مورد به بحران‌های زیست‌محیطی مربوط است؛ از جمله آن‌ها می‌توان به «شکست اقدامات اقلیمی»، «تغییرات شدید آب و هوا»، «از دست دادن تنوع زیستی»، «تحریب انسانی محیط زیست» و «بحران منابع طبیعی» اشاره کرد. سه مورد از ۱۰ مورد خطرات پیش روی جهان در ده سال آتی جنبه اجتماعی دارند. از جمله آن‌ها یه «بحران‌های معیشیتی»، «بیماری‌های عفونی» و «از بین رفتن انسجام اجتماعی» باید اشاره کرد. تنها یک مورد از بحران‌ها مطلقا اقتصادی است و آن بحران استقراض است. دیگر ریسک قابل توجه در یک دهه آینده مساله تقابل ژئواقتصادی در جهان عنوان شده است.
مجمع جهانی اقتصاد در بخشی که به مسئله از بین رفتن انسجام اجتماعی پرداخته تصویری از اعتراضات دیماه سال ۹۶ در ایران را به عنوان تصویری برای بازنمایی این بحران انتخاب کرده، هرچند مثال مکتوبی از ایران در این بخش دیده نمی‌شود.
در واقع بر اساس تحلیل‌های این مجمع انسجام اجتماعی بیش از هر فاکتور دیگری دستخوش بجران پندمی کرونا قرار گرفته است. از بین رفتن انسجام اجتماعی نخستین فاکتوری است که از زمان شیوع کرونا وضعیتش از قبل بدتر شده است. بحران‌های معیشتی، شکست در اقدامات اقلیمی و بحران سلامت روانی در مراتب بعدی بحران‌هایی بوده‌اند که در دوران کرونا تشدید شده‌اند. در بازه دو سال آینده هم به تحلیل کارشناسان مجمع اقتصاد جهانی بیشترین تعییرات را در آب و هوا و بحران‌های معیشتی خواهیم داشت.
این مجمع پیش‌بینی کرده با استمرار سیاست‌های کنونی تا سال ۲۱۰۰ به طور میانگین ۲.۷ درجه افزایش دمای زمین را تجربه خواهیم کرد. در بهترین سناریو و در صورت اجرای کامل سیاست‌های اصلاحی این افزایش دمای کره زمین به ۱.۸ درجه کاهش پیدا می‌کند.