اصلاح روابط مدیر و کارکنان و رهبری صحیح

توجه به روابط عاطفی و انسانی و شیوه رفتار بعضی از مدیران موجب می شود تا به آسانی زمینه دوستی و اعتماد پایدار بین مدیر و کارکنان واحد تحت سرپرستی ایجاد گردد.

به منظور بهبود روابط بین مدیر و کارکنان توجه به چند نکته مفید می باشد

-ارائه اطلاعات دقیق درباره عملیات سازمان و شفاف سازی کارها که موجب تقویت اعتماد و اطمینان کارکنان می گردد

-برگزاری جلسات برای رسیدگی به مشکلات کارکنان

-مدیر می تواند جلسات غیررسمی صنعت غذا با کارکنان خود ترتیب دهد. یا به مناسبت اتمام موفقیت آمیز یک کار فوق العاده با کارکنان خود نشستی ترتیب دهد.

باید توجه شود که رفاقت بیش از حد به کارکنان در راندمان کاری آنها تاثیر منفی نداشته باشد و مدیر را به هنگام اجرای برنامه های انضباطی با مشکل روبرو نسازد همچنین تبعیض در دوستی نیز موجب رنجش های می‌شود.

استفاده از نظرات و پیشنهادات کارکنان

بهبود در بهره‌وری با معجزه اتفاق نمی افتد و باید برای آن برنامه ریزی شود لازم است به تمام کارکنان فرصت مشارکت در برنامه های طراحی شده توسط مدیر داده شود. باید آنها را تشویق کرد که نظر خود را در مورد روش‌های بهتر اجرای کار ارائه دهند.

امروزه فلسفه مدیریت مشارکتی بر مبنای همکاری مدیر و کارکنان و تشریک مساعی آنها در نیل به هدفهای سازمانی در یک محیط دوستانه و پر تفاهم به صورت تصمیم گیری گروه قرار دارد.

طرح پیشنهاد کارکنان با این هدف به اجرا در می‌آید که کارکنان را برای ارائه پیشنهادات مربوط به کار خود یا کارهای دیگر که به سازمان در کاهش هزینه ها کمک می کند تشویق نمایند.

شرکتهای ژاپنی در ایجاد گروههای متشکل از کارگران و مدیران که به‌طور معمول روی مسائل جاری سازمان کار می کنند بسیار موفق بودند هر یک از کارگران عضو یک گروه مطالعاتی است و در آن گروه مشکلات کاری و راه‌حل‌های ممکن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

این گروه ها گروه های کنترل کیفی یا هسته نظارت بر کیفیت را تشکیل می دهند الویت های گروه های کنترل کیفی یا هسته نظارت بر کیفیت برای بهبود فرآورده‌ها طراحی می گردد و سعی می شود با بهترین شیوه از توانایی قابلیت های اعضای گروه کار برای بهبود کیفیت استفاده شود. در جریان پی بردن به خصوصیات و استعدادهای متفاوت کارکنان از طریق کار کردن و آموختن در کنار هم تلاش های هسته ای نظارت بر کیفیت به تفاهم و بهبود ارتباط متقابل کارکنان می انجامند.

در گروه های متشکل از کارگران و مدیران، کارگران تشویق می شوند تا مشکلات موجود یا مشکلاتی را که امکان وقوع شان می رود به این گروه‌ها گزارش دهند. اساس چنین مذاکراتی تشویق کارگران به تفکر و بیان آزاد است و بنابراین از انتقاد از افراد مطلقاً پرهیز می شود. در نهایت باید کاری کرد که سازمان به سوی شکوفایی پیشرفت و بهبود مستمر حرکت داشته باشد در این مورد تدابیری همچون به کارگیری نیروی انسانی متخصص و هوشمند استفاده از مواد اولیه مرغوب هماهنگ سازی فرآیندهای انجام کار تنظیم زمان کار هماهنگ تجهیزات استفاده از طرح‌های تولید با ضایعات کمتر و ... نیز ضروری هستند.

برای حرکت به سوی پیشرفت و تعالی دائمی لازم است روحیه مشکل گشایی در سازمان به یک شیوه زندگی یا فرهنگ عمومی تبدیل شود این طرز تفکر باعث ایجاد کوششی پایان‌ناپذیر برای بهبود کارکرد کلیه کارکنان سازمان میشود تا که همواره برای بهبود سازمان تلاش و مجاهدت نمایند.

ره آورد های تکنولوژی

از دیگر عوامل مهم در بهبود بهره وری استفاده از بهترین و مناسبترین تکنولوژیست تکنولوژی به کارگران امکان می‌دهد با استفاده از نرم افزار و سخت افزار نوین کارایی و اثربخشی خود را ارتقا بخشند تکنولوژی همچنین موجب بهره گیری از سیستم های مدیریتی کارا تر و پیشرفته تر را در سازمان فراهم می سازد.

با به کارگیری تکنولوژی های جدید نباید انتظار داشت ظرفیت بالقوه به حد نهایی خود برسد . می‌توان با ایجاد تغییرات جزئی در جهت بهبود تکنولوژی مورد استفاده فعلی به نتایج خوبی در زمینه افزایش بهره وری دست یافت.

تحقیقات انجام شده موید این واقعیت است که به طور کلی بهره وری کار در مقایسه با آهنگ افزایش سرمایه گذاری ملموس به میزانی بالاتر و با آهنگ سریعتر ازدیاد پذیرفته است این امر دال بر ان است که با به کار گرفتن ماشین آلات بیشتر در ازای هر نفر کارگر به تنهایی علت ازدیاد بهره‌وری نمی باشد.

عامل سوم یعنی تحول تکنولوژیکی و دگرگونیهای شگردهای فنی مقدار سرمایه و نیز کار لازم برای تولید یک واحد کالا را به میزان زیاد تقلیل داده است.

چهار عامل کارایی کارگر جایگزینی سرمایه به جای کار صرفه جویی های ناشی از تولید به مقیاس وسیع پیشرفت های فنی بیشتر از سایر عوامل در ارتقاء سطح بهره وری تاثیر دارند.

جایگاه و اهمیت تحقیق و توسعه

امروزه سازمان های صنعتی به بخش تحقیق و توسعه خود بسیار توجه می‌کنند انها از این طریق هم هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهند و هم محصولات نوین با کیفیت برتر و در مقیاس بیشتر تولید می‌کنند. سرمایه گذاری در امور تحقیقات و پژوهشی نه تنها باعث اتلاف منابع نمی‌شود بلکه سود آوری سرشاری نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد. در جهان صنعتی امروز تحقیق و توسعه نقش مادر و سنگ اول زیر بنای پیشرفت و تکامل را دارد. شیوه های جدید مدیریت در پرتوی تحقیق و توسعه حاصل شده است.

افزایش سرمایه گذاری در تجهیزات و ماشین‌آلات

جایگزین کردن سرمایه به صورت تجهیزات و ماشین‌آلات به جای کارگر به ازدیاد محصول در ازاء نفر-ساعت کار کمک شایانی کرده است. امروزه اکثر صنایع پیشرفته جهان رباتیزه شده‌اند. ربات‌ها ماشین های تمام خودکاری هستند که حرکات انسان را شبیه سازی می‌کند و نمونه مشخص آن کارخانه تویتا در ژاپن است.

سود بردن از ابداعات و پیشرفت فنی در اکثر موارد بدون آنکه وجوه قابل توجهی در ماشین آلات و تجهیزات سرمایه‌گذاری شود، امکان پذیر نیست.

آن بخش از پیشرفت های تکنولوژی به طور مستمر و مداوم عمل می کنند و سطح کارآیی را از سالی به سال دیگر بالا می برند پدیده برتر و افزون تر از رهیافت های تکنولوژیکی می‌باشند. باید توجه داشته باشید که ماشین بخار کارآیی را یک شبه افزایش نداد بلکه سال ها طول کشید تا این ابداع بشر راه تکامل پیمود و به جایی رسید که توانست در زندگی انسان نقش اساسی را ایفا کند به بیان دیگر ترکیب انبوهی از اختراعات جزئی و یک اختراع اساسی بود که سودمند افتاد.

صرفه جویی های ناشی از تولید به مقیاس وسیع

هرچه کارخانه بزرگتر باشد مقدار تولید افزایش می یابد و هزینه متوسط هر واحد کالا کاهش می پذیرد زیرا هر واحد کالای اضافی فقط قسمت کوچکی از هزینه ثابت را به خود جذب می کند. بنابراین اندازه واحد تولیدی یا حجم تولید عامل اساسی دیگری است که بر سطح بهره‌وری تاثیر می گذارد. یکپارچه کردن صنایع ایجاد واحدهای عظیم و تولید هنگفت در ازدیاد کارایی تولید تاثیر بسزایی دارند و در تعبیر نهایی موجبات افزایش بهره وری را فراهم می سازد.

سایر عوامل موثر در افزایش سطح بهره وری

تغییر و دگرگونی در کیفیت مواد اولیه و نیز فرایند ساخت ممکن است موجب تقلیل کمیت مواد اولیه لازم برای تولید را فراهم سازد استفاده از نوعی سوخت برتر به جای سوخت پست تری که قبلاً مورد استفاده بوده بهره‌وری را افزایش می دهد. استفاده از حداکثر ظرفیت واحد تولیدی و اجتناب از تنگناهای تولیدی بی تردید اثرات بارزی بر بهره وری می گذارد. استفاده از تدابیر آرگونومی باعث سلامت شادابی رفاه و ایمنی کارکنان و در نتیجه باعث افزایش بهره‌وری کار می شود.

در صنایع مدرن امروزی به دلیل پیشرفت های خارق العاده در همبستگی فرآیندهای تولیدی و به مدد شبکه ارتباطات و مخابرات پیشرفته و انقلاب الکترونیک فرایندهای گوناگون تولیدی چنان به هم گره خورده اند برای مثال دیگر نیاز به ایجاد انبار و ذخیره سازی قطعات لوازم مواد اولیه و ... به شیوه قدیمی نیست زیرا پیوند از طریق شبکه کامپیوتری بین سفارش دهندگان و تولید کنندگان قطعات و مواد بسیار موزون و هماهنگ است. بدین معنا که اجزاء قطعات و مواد مورد نیاز کارخانه پس از سفارش به مقدار و تعداد لازم بدون معطلی برای فرایند تبدیل ارسال می‌شوند و این سفارش و دریافت به طور مستمر جریان دارد. به این نظام نظام تولید بهنگام و نظام موجودی صفر یا بدون انبار می گویند. در این نظام به جای این که کالا به مقدار زیادی خریداری و انبار شود همواره به اندازه نیاز و در جریان حمل و نقل و ورود به کارخانه است و از این جهت در هزینه های سرمایه ای به عملیاتی انبار و انبارداری صرفه جویی زیادی ایجاد می شود. از سوی دیگر مسائلی نظیر نظام اطلاعاتی مدیریت MIS صحیح رهبری درست روابط صنعتی مطلوب و وجود ارتباط صحیح بین کارکنان و کارفرمایان مطرح است. هدف از MIS عبارت است از تامین اطلاعات مورد نیاز برای مدیران در سطح مختلف به منظور تصمیم گیری صحیح و به موقع. هرگاه کارکنان نقش واقعی خود را در تحقق نهایی اهداف سازمان تشخیص دهند بی شک به کوشش و تکاپوی خود خواهند افزود در چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت سطح بهره وری سریعتر افزوده شود.

مجددا تاکید می شود که یاد بهره‌وری را نمی‌توان به هیچ عامل واحد و منحصری منتسب داشت کارگرانی که آموزش بهتر و بیشتری دیده اند مادر از سرمایه بهتر و بیشتر به نحوه کارآمدی استفاده کنند و محصول بیشتری تحویل دهند بعلاوه سرمایه بهتر و بیشتر به کار گرفتن مطلوب‌تر کارگران آزموده را امکان پذیر می سازد در عین حال سرمایه بیشتر سود بردن از تکنولوژی پیشرفته را میسر می‌کند و تکنولوژی تکامل یافته به نوبه خود به کار گرفتن سرمایه را به نحوه کارآمدتر ممکن می نماید. پس از افزایش سطح بهره وری به جای آنکه متاثر از عامل یا علت بخصوصی باشد معلول ترکیبی از عوامل گوناگون و آثار متقابل آنها بر یکدیگر است.

نکاتی چند پیرامون عوامل موثر در افزایش سطح بهره وری

از آنجا که افزایش بهره وری یکی از اساسی ترین راههای دستیابی به تولید بیشتر و تأمین رفاه و بهزیستی افراد در جوامع مختلف است شناخت عوامل موثر در افزایش بهره وری از آرمان‌های پایه محققان و پژوهشگران این زمینه بوده است. برای افزایش سطح بهره وری عامل یا علت به خصوصی را نمی توان ارائه کرد بلکه ارتقاء بهره وری را باید معلول ترکیبی از عوامل گوناگون دانست.

با تعطیل کردن و از میان برداشتن واحدهای تولیدی غیرکارآمد می توان سطح کلی بهره وری را بالا برد.

علل تفاوت میزان بهره‌وری در کشور های مختلف

اگرچه امروزه نیروی کار تقریباً در کلیه کشورهای جهان از قدرت نیروی تولید بیشتری نسبت به یک قرن پیش برخوردار است اما با وجود کشورهای غنی تر در افزایش ظرفیت تولیدی و سطح بهره‌برداری خود به مراتب بیشتر از کشورهای فقیر موفق بوده اند و با پیشرفت زمان شکاف میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از نظر میزان بهره‌وری عمیق تر میشود. البته در بین کشورهای توسعه یافته نیز بهره‌وری برخی کشورها در سطح پایین تری از سایرین قرار دارد.

نیروی انسانی یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش بهره وری است چنانچه ممالک آسیایی را به عنوان نمونه مورد توجه قرار دهیم می بینیم که از نظر کمیت نیروی کار در این کشور هیچ گونه کمبودی وجود ندارد. علت اصلی پایین بودن قدرت تولیدی نیروی کار در کشورهای آسیایی وجود کارگر غیرماهر به تعداد بسیار زیاد و کمبود شدید کارگر تعلیم دیده و ورزیده می باشد هنگامی که نیروی کار گیر ماهه خیلی بیشتر از میزان احتیاج باشد عرضه نیروی کار عملاً غیر مولد سخت فزونی می یابد و در نتیجه متوسط دریافتی عامل کار یا دستمزد شدیدا افت می نماید و در نتیجه بهره وری به صورتی چشمگیر تنزل می کند. اکثر کشورهای آسیایی به کشاورزی که بازده آن نسبتاً کم می باشد متکی هستند از منافع مالی کافی برای سرمایه‌گذاری در صنایع و در نتیجه جذب بخش از نیروی کار موجود به فعالیت هایی که دارای سودآوری بیشتر است برخوردار نیستند کشوری که قادر به تجهیز منابع کافی برای سرمایه گذاری باشد طبعا امکانات بیشتری برای افزایش سطح بهره وری خواهد داشت.

بسیاری از کشورهای در حال توسعه بخشی از منابع مالی محدود خود را به طرح های غیر اقتصادی اختصاص می دهند در بعضی از موارد جنگ و کشمکش های داخلی نیز موجب شده که منابع محدود به جای آن که به ایجاد تاسیسات و توسعه صنایع اختصاص یابد اتلاف شود.

شرایط اقلیمی اثری عظیم بر بهره وری دارد و یافته ها بر این نکته تاکید می کنند که در مناطق معتدل نسبت به مناطق استوایی و گرم نه تنها به بهره وری بالاتر می توان نائل امد بلکه آهنگ رشد بهره وری نیز در مناطق معتدل از شتابی به مراتب بیشتر برخوردار است.

گاهی اختلاف کشورها از نظر میزان بهره وری راباید معلول شرایط و مقررات بازرگانی و چگونگی روابط اقتصادی بین المللی آنها دانست.

لازم به ذکر است اختلاف موجود در میزان بهره وری مناطق مختلف را نمی توان کلا معلول عوامل ملموس و مادی دانست زیرا چه بسیارند عوامل غیر مادی از قبیل فرهنگ و اعتقادات یک قوم و ملت که نقش مهمی در عقب افتادگی برخی از کشور ها دارا می باشند.

پایین بودن سطح زندگی و کم بودن درآمد افراد عواملی هستند که بر تمایل به کار و عرضه انرژی سازنده و خلاقانه نیروی کار سخت اثر می گذارند و آن را به شدت کاهش می دهند. عوامل موجود در نظام اجتماعی جوامعی که اقتصادشان عمدتاً متکی بر کشاورزی سنتی است غالباً فقدان انگیزه برای تلاش را تشدید می کند و این وضعیت در بسیاری از کشورهای فقیر آسیایی به وضوح دیده می شود کشاورزی که در زمین اجاره ای کشت می کند و به تجدید اجاره و ادامه کار مطمئن نیست انگیزه چندانی برای بهبود زمین زراعی خود ندارد. غیبت از کار در کارخانه امری عادی و مناسبت های تشریفاتی جشن ها سوگواری ها و تعطیلات سالانه یک کشور نیز ساعت کار واقعی کار را در کلیه بخش ها تقلیل می دهد. تا زمانی که تحول اساسی در طرز تفکر برداشتها و باورهای افراد این جوامع به وجود نیاید سرمایه دانش فنی و منابع دیگر به هر اندازه و میزان که به کار گرفته شود از افزایش دائم و اضافه شدن فاصله و شکاف میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جلوگیری نخواهد کرد.

فقدان انگیزه برای کار و کوشش و پایین بودن میزان مشارکت مردم از عوامل بازدارنده بهبود بهره وری در کشورهای در حال توسعه است و نقش نظام های حاکم مستبد اجتماعی سیاسی اقتصادی در آن کشورها بسیار چشمگیر است و برعکس در جوامع برخورداری از نظام های سیاسی حکومت مردم سالار و همچنین بهره مند از مواهب آزادی و عدالت اجتماعی اشتیاق وافری به کار و کوشش خلاقیت و آفرینش های علمی و هنری وجود دارد که حاصل آن توسعه و گسترش مشارکت اجتماعی سیاسی و اقتصادی مردم آن جوامع است.